ایمپلنت دندان برای افرادی که استخوان فک کافی برای ایمپلنت ندارند، یکی از سرفصل‌های عمده در دندانپزشکی به حساب می‌آید. همان‌طور که می‌دانید، ایمپلنت یکی از رایج‌ترین و پُرطرفدارترین روش‌های ترمیم جاهای خالی دندان‌های از دست رفته است. سازوکار ایمپلنت به این ترتیب است که اگر فرد از استخوان فک کافی و یا تراکم استخوان کافی برای پذیرش پایه ایمپلنت دندان برخوردار نباشد، دندانپزشک ناچار به در پیش گرفتن یک سری روش‌های جانبی پیش از انجام ایمپلنت خواهد بود.
در ادامه این مطلب، کلینیک دندانپزشکی پدیدار دنتال قصد دارد تا به موضوع ایمپلنت دندان برای افرادی که استخوان فک کافی ندارند، بپردازد.
چرا استخوان فک برای ایمپلنت مهم است؟
روش کاشت استخوان فک کافی برای ایمپلنت به این ترتیب است که دندانپزشک نخست باید پایه ایمپلنت را در داخل بافت استخوان فک بیمار کشت دهد. بدین ترتیب که با ایجاد یک حفره در داخل استخوان فک، پایه تیتانیومی ایمپلنت را به‌گونه‌ای در داخل آن قرار می‌دهد که به مرور زمان با بافت استخوان جوش بخورد و تبدیل به یک شبکه یکپارچه و متصل شود. این پروسه جوش خوردن که با توجه به توان ترمیم کنندگی بدن بیمار ممکن است تا چند ماه به طول بیانجامد، به‌گونه‌ای است که سیستم دفاعی بدن، جسم خارجی یعنی پایه ایمپلنت را به‌عنوان مهاجم شناسایی نمی‌کند. چون همان‌گونه که می‌دانید، تیتانیوم از ویژگی سازگاری زیستی بالایی با بدن انسان برخوردار است. به طور خلاصه باید به این نکته اشاره کنیم که ایمپلنت برای اجرای دقیق و ماندگار با استحکام بالا، نیاز به یک فوندانسیون بسیار محکم یعنی پایه ایمپلنت دارد. مادام که این پایه ایمپلنت در داخل استخوان جوش نخورده باشد، دندانپزشک نمی‌تواند نسبت به نصب اباتمنت و سپس تاج دندان اقدام کند.
حالا که با نقش استخوان فک به‌عنوان بهترین تکیه‌گاه برای پایه ایمپلنت آشنا شدید، بیایید به موضوع اصلی این مقاله یعنی چگونگی استخوان فک کافی برای ایمپلنت افرادی که از استخوان فک کافی برخوردار نیستند، بپردازیم.
اگر استخوان کافی برای کاشت ایمپلنت وجود نداشته باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر دندانپزشک پس از معاینات اولیه و آزمایش‌های صورت گرفته و همچنین رادیوگرافی متوجه شود که استخوان فک بیمار از توانایی لازم برای میزبانی پایه ایمپلنت برخوردار نیست، باید به روش‌های مختلف نسبت به جبران ناتوانی استخوان فک بیمار در نگهداری پایه ایمپلنت و تقویت آن اقدام کند. در این صورت، گزینه‌هایی که دندانپزشک در پیش رو دارد عبارتند از:
پیوند استخوان
پیوند استخوان، یعنی اتصال استخوان یا مواد شبه استخوانی به استخوان اصلی فک. معمولاً بهترین انتخاب برای پیوند استخوان، برداشتن مقدار ناچیزی از استخوان بدن خود بیمار است؛ که این استخوان می‌تواند از ناحیه چانه یا قسمت انتهایی استخوان فک پایین برداشت شود. در غیر این صورت، دندانپزشک به سراغ استخوان ران پای بیمار می‌رود. چون استخوان ران حاوی بافت فراوانی از استخوان است که می‌تواند برای پیوند مورد استفاده قرار گیرد. البته استخراج استخوان از ناحیه ران نیاز به بستری شدن بیمار در بیمارستان و پشت سر گذاشتن یک دوره بی‌هوشی کامل دارد.
اگر بنا به هر دلیل، بیمار تمایل یا توانایی برداشت استخوان از بدن خود را نداشته باشد، دندانپزشک می‌تواند از گزینه‌های دیگری مثل استفاده از پودر استخوان از حیواناتی مثل گاو استفاده کند. البته امروزه بافت‌های استخوانی مصنوعی و سنتزی در آزمایشگاه نیز وجود دارند که به خوبی با بافت استخوان بدن جوش می‌خورند.
لیفت سینوس
در روش لیفت سینوس، ارتفاع استخوان فک بالا از طریق پر کردن بخشی از سینوس با استخوان افزایش پیدا می‌کند. حفره‌های سینوسی، در بالای استخوان فک در دو سمت بینی قرار دارند و این عمل هنگامی می‌تواند انجام شود که قسمت عقب استخوان فک بالا از ارتفاع کافی برای کاشت ایمپلنت برخوردار نباشد.
انبساط ریچ
انبساط ریچ یک نوع دیگر پیوند استخوان است و فقط زمانی از آن استفاده می‌شود که استخوان فک از پهنای کافی برای پشتیبانی از پایه ایمپلنت برخوردار نباشد. برخی از دندانپزشکان ایمپلنت را به طور مستقیم پس از عمل جراحی داخل استخوان فک قرار می‌دهند. اما برخی دیگر ترجیح می‌دهند که این عمل را پس از چند ماه انتظار انجام دهند تا استخوان ریج به طور کامل ترمیم شده باشد. این روش که به آن ریج اسپلیت هم گفته می‌شود، در مطب‌های دندانپزشکی و از طریق بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
استئوژنسیس دیسترکشن
از این روش برای افزایش ارتفاع استخوانی که بسیار کوتاه است، استفاده می‌شود. بدین ترتیب که جراح، برش‌هایی در استخوان فک بیمار ایجاد می‌کند تا بتواند یک قطعه از استخوان را از قطعه اصلی آن جدا کند. سپس یک ابزار از جنس تیتانیوم به همراه پیچ و پین در میان آن قرار می‌دهد؛ به‌طوری که آن قطعه از استخوان را دور از مابقی استخوان نگه دارد. سپس خود فرد یا جراح هر روز این ابزار را به مقدار بسیار کم و به تدریج باز می‌کند تا فاصله بین قطعه استخوان و استخوان فک بیشتر شود و بدین ترتیب این فاصله به تدریج توسط خود استخوان پر خواهد شد و مشکل کمبود ارتفاع آن برطرف می‌شود.
دیسترکشن
دیسترکشن یعنی فرایند جداسازی دو قطعه استخوان. از این روش برای بلند کردن طول استخوان فک، در هر جهت دیگری استفاده می‌شود. در واقع فرق بین دیسترکشن و استئوژنسیس دیسترکشن که در بالا اشاره شد، این است که در روش استئوژنسیس دیسترکشن، افزایش ارتفاع تنها در یک جهت اتفاق می‌افتد؛ اما در دیسترکشن می‌تواند در هر جهت دیگری نیز انجام شود.
درصد موفقیت پیوند استخوان برای کاشت ایمپلنت
به‌طور کلی ایمپلنت‌های امروزی بالای ۹۵ درصد احتمال موفقیت دارند. این درصد نشان‌دهنده موفقیت روش کاشت ایمپلنت در مقایسه با سایر روش‌های ترمیم جاهای خالی دندان‌های از دست داده می‌باشد. جالب است به این نکته اشاره کنیم که حتا زمانی که تراکم استخوان کافی برای کاشت ایمپلنت وجود نداشته باشد نیز بهره‌گیری از روش‌های درمانی تکمیلی می‌تواند به درصد موفقیت بالایی دست پیدا کند.
اگر کاشت ایمپلنت با موفقیت صورت پذیرد و پروتز دندان مصنوعی به خوبی بر روی آن قرار بگیرد، می‌تواند یک دندان شبه طبیعی با ماندگاری مادام‌العمر به همراه داشته باشد.
دوره نقاهت پس از عمل کاشت پایه ایمپلنت
عمل جراحی کاشت ایمپلنت، تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود که یک فرایند نسبتاً ساده است. البته کمی سوزش، طبیعی به نظر می‌رسد. چون پس از پایان فرایند کاشت ایمپلنت هیچ زخم بازی باقی نمی‌ماند و این عمل جراحی یک عمل جراحی کم تهاجم به‌حساب می‌آید، درد و ناراحتی زیادی نخواهد داشت. ولی معمولاً دندانپزشک از یک دوره آنتی بیوتیک استفاده می‌کند تا به مدت یک هفته تا ۱۰ روز مصرف شود.
مدت زمان انتظار برای جوش خوردن کامل پایه ایمپلنت در داخل بافت استخوان پیوند خورده فک، بستگی به توان بدنی و ترمیم کنندگی بیمار دارد که می‌تواند بین ۲ تا ۴ ماه در نوسان باشد. البته این مدت زمان برای بیماران دیابتی و افراد مسن بیشتر خواهد بود. هرچه تراکم استخوان فک بیشتر باشد، مرحله جوش خوردن با سرعت بیشتری انجام می‌شود.
عوارض جانبی کاشت ایمپلنت
معمولاً فرایند کاشت ایمپلنت با ضریب موفقیت بسیار بالایی همراه است. اما گاهی اوقات ممکن است دارای عوارض جانبی نیز باشد. اگر جوش خوردن پایه ایمپلنت با استخوان فک به درستی صورت نپذیرفته باشد، بیمار پس از مدتی متوجه لق شدن ایمپلنت دندان خود خواهد شد. در برخی مواقع تعداد ایمپلنت‌هایی که در یک خط کاشته می‌شوند، کافی نیستند و پس از قرار گرفتن نیم هلال کامل دندان‌ها بر روی آن، فشار زیادی را متحمل می‌شود. در برخی دیگر از مواقع نیز پایه ایمپلنت تک، کمی بالاتر از سطح دندان‌های مجاور قرار می‌گیرد و به ناچار فشار بیشتری را در زمان جویدن غذا و یا گاز گرفتن متحمل می‌شود. به همین دلیل، به مرور زمان لق می‌شود.
یکی دیگر از دلایل شکست ایمپلنت دندان، سیگاری بودن فرد است. چون در افراد سیگاری، عمل خون‌رسانی به طور صحیح و استاندارد انجام نمی‌شود و بافت‌های پیرامون ایمپلنت خون و اکسیژن لازم را دریافت نمی‌کنند. حتا داروهای پوکی استخوان نیز در این افراد نمی‌توانند از لق شدن و نابودی پایه ایمپلنت جلوگیری کنند.
تغییر موقعیت عصبی
در شرایطی که بیمار استخوان فک پایینی خود را از دست داده باشد، این امکان وجود دارد که عصبی موسوم به عصب آلوئولار تحتانی در نزدیکی زیر سطح لثه قرار داشته باشد. چون استخوانی که روزگاری از عصب محافظت به عمل می‌آورد، حالا به طور چشمگیر دچار تحلیل و عقب نشینی شده و استخوان عمودی باقی مانده در بالای عصب نیز برای قرار گرفتن ایمپلنت دندان کافی نخواهد بود.
برای پیشگیری از آسیب دیدن عصب، که می‌تواند منجر به تغییر احساس یا بی‌احساسی فرد شود، باید از کاشت ایمپلنت‌های دندانی که خیلی نزدیک به عصب هستند، خودداری شود. در صورتی که عمل پیوند استخوان امکان‌پذیر نباشد (که به ندرت این حالت پیش می‌آید)، می‌توان عصب را در کناری قرار داد تا جا برای قرار گرفتن ایمپلنت دندان باز شود.
سخن پایانی
ایمپلنت دندان، اگرچه رایج‌ترین و مهم‌ترین روش برای برطرف کردن جاهای خالی دندان‌های از دست رفته است، اما اگر از تکیه‌گاه لازم و محکم برای قرار گرفتن دندان مصنوعی جدید یعنی همان ایمپلنت برخوردار نباشد، باید یک سری اقدامات اولیه اضافی بر روی بافت استخوان فک در ناحیه تحت درمان انجام شود تا فک بتواند میزبان خوبی برای پذیرایی از پایه ایمپلنت باشد.
انجام ایمپلنت برای افرادی که استخوان فک کافی ندارند، در کلینیک تخصصی پدیدار دنتار با بالاترین سطح استاندارد و زیر نظر دندانپزشکان با تجربه انجام می‌شود.
